1. Czy powiatowe centrum pomocy rodzinie powinno w przypadku każdego wniosku występować do wnioskodawcy o złożenie dodatkowych wyjaśnień lub o dostarczenie dodatkowych niezbędnych dokumentów?
Powiatowe centrum pomocy rodzinie może wystąpić do osoby niepełnosprawnej, ubiegającej się o dofinansowanie uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym, o złożenie dodatkowych wyjaśnień lub dostarczenie niezbędnych dokumentów. Jednakże warunkiem takiego wystąpienia, jest powzięcie przez PCPR wątpliwości w sprawie przyznawanego dofinansowania, mających wpływ na przyznanie tego dofinansowania, w szczególności co do wysokości dochodów i liczby osób pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym. Zatem nie ma podstawy prawnej do obligatoryjnego występowania w przypadku każdego wniosku o dofinansowanie uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym o dodatkowe udokumentowanie wysokości dochodów i liczby osób we wspólnym gospodarstwie domowym. Podstawą wyliczenia dochodu, uprawniającego o ubieganie się o powyższe dofinansowanie, jest pisemne oświadczenie wnioskodawcy (§ 5 ust. 9 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 listopada 2007 r. w sprawie turnusów rehabilitacyjnych (Dz. U. poz. 1694, z późn. zm.)).
2. Jakie dokumenty powinien przechowywać organizator turnusów rehabilitacyjnych?
Obowiązujące przepisy dokładnie określają katalog dokumentów, które musi przechowywać organizator (§ 12 ust. 1 pkt 10 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 listopada 2007 r. w sprawie turnusów rehabilitacyjnych (Dz. U. poz. 1694, z późn. zm.). Są to:
- zawiadomienie o wpisie do rejestru organizatorów, dotyczące okresu, w którym organizowano dane turnusy,
- informacja o wpisie do rejestru ośrodków, dotyczące okresu, w którym organizowano dane turnusy,
- informacja o rodzaju niepełnosprawności lub o rodzaju schorzenia albo dysfunkcji uczestnika turnusu,
- kopie oświadczeń organizatora turnusów,
- programy turnusów,
- informacje o kadrze turnusów oraz jej uprawnieniach,
- kopie informacji o przebiegu turnusów,
- inne dokumenty niezbędne przy organizacji turnusów, w szczególności umowy (np. najmu ośrodka lub innych obiektów związanych z realizacją turnusów).
3. Osoby niepełnosprawne zamieszkujące Domy Pomocy Społecznej i inne placówki
Czy osoby niepełnosprawne zamieszkujące w domach pomocy społecznej lub przebywające w innych placówkach opiekuńczych mogą ubiegać się o dofinansowanie uczestnictwa w turnusach rehabilitacyjnych?
Rozwiązania przewidziane w ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (teks jedn. Dz. U. z 2024 r., poz. 44), w tym m. in. możliwość uzyskania dofinansowania ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (będących w dyspozycji powiatu) uczestnictwa w turnusach rehabilitacyjnych, dotyczą wszystkich osób niepełnosprawnych, także zamieszkujących w różnego rodzaju placówkach opiekuńczych. Zatem każda osoba niepełnosprawna ma możliwość ubiegania się o takie dofinansowanie, o ile spełni warunki określone w przepisach prawa dotyczących rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Miejsce zamieszkania (np. DPS) nie może być podstawą do odmowy przyznania w/w dofinansowania.
4. Czy powiatowe centrum pomocy rodzinie może żądać od wnioskodawcy składania informacji o stanie zdrowia razem z wnioskiem o dofinansowanie?
Zgodnie z § 4 ust. 1 pkt 8 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 listopada 2007 r. w sprawie turnusów rehabilitacyjnych (Dz. U. poz. 1694, z późn. zm.), osoba niepełnosprawna przedstawia zaświadczenie lekarskie o aktualnym stanie zdrowia podczas pierwszego badania lekarskiego na turnusie, w którym uczestniczy. Zatem musi ona mieć przy sobie ten dokument w chwili wyjazdu na turnus. Nie ma podstaw, aby PCPR żądał od wnioskodawcy składania tego dokumentu łącznie z wnioskiem o dofinansowanie. Należy przy tym pamiętać, że ten dokument musi posiadać wyłącznie osoba niepełnosprawna, która wybrała turnus zawierający w swoim programie zabiegi fizjoterapeutyczne.
5. W jaki sposób organizator ma uzyskać informacje o rodzaju niepełnosprawności uczestnika lub jego rodzaju schorzenia (dysfunkcji)?
Wybór sposobu zbierania informacji o rodzaju niepełnosprawności uczestnika lub jego rodzaju schorzenia (dysfunkcji) należy do organizatora. To organizator ma kontakt z potencjalnym uczestnikiem organizowanego przez siebie turnusu i to właśnie organizator musi posiadać wiedzę o osobie niepełnosprawnej. Opracowując program turnusu określa dla jakich grup osób niepełnosprawnych (ze względu na rodzaj niepełnosprawności, schorzenia lub dysfunkcji) przygotowuje ten program, a następnie będzie go realizował. W rozporządzeniu w sprawie turnusów rehabilitacyjnych nie określono, w jaki sposób organizator ma gromadzić niezbędną wiedzę o uczestnikach turnusu, pozostawiając organizatorowi swobodę w tym zakresie. Najlepszym rozwiązaniem jest uzyskiwanie tych informacji bezpośrednio od potencjalnych uczestników turnusu, bowiem to tylko oni mogą swobodnie przekazywać i dysponować informacjami o swojej niepełnosprawności lub schorzeniach (dysfunkcjach). Przekazywanie tych informacji (np. w postaci kopii wniosków lekarskich o skierowanie na turnus rehabilitacyjny) przez powiatowe centra pomocy rodzinie jest nieprawidłowe, ponieważ jest niezgodne z przepisami dotyczącymi ochrony danych osobowych.
6. Czy kolejność złożenia wniosku o dofinansowanie uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym lub fakt wypełnienia przez lekarza wniosku o skierowanie na turnus są wystarczającą podstawą do pozytywnego rozpatrzenia wniosku osoby niepełnosprawnej?
Uczestnictwo osób niepełnoprawnych w turnusach rehabilitacyjnych jest jedną z form aktywności wspomagającej proces rehabilitacji społecznej. Turnus rehabilitacyjny oznacza zorganizowaną formę aktywnej rehabilitacji połączonej z elementami wypoczynku, której celem jest ogólna poprawa psychofizycznej sprawności oraz rozwijanie umiejętności społecznych uczestników, między innymi przez nawiązywanie i rozwijanie kontaktów społecznych, realizację i rozwijanie zainteresowań, a także przez udział w innych zajęciach przewidzianych programem turnusu. Zatem o tym, czy dana osoba niepełnosprawna będzie uczestniczyła w turnusie rehabilitacyjnym, powinny decydować jej potrzeby w powyższym zakresie, a nie tylko fakt wypełnienia przez lekarza wniosku lekarskiego o skierowanie na turnus rehabilitacyjny. W przypadku osób niepełnosprawnych, które ubiegają się o dofinansowanie ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, będących w dyspozycji powiatowych centrów pomocy rodzinie, PCPR musi dokonywać rozstrzygnięć co do sposobu rozpatrywania wniosków. O przyznaniu dofinansowania nie może decydować jedynie spełnienie kryterium dochodowego, data złożenia wniosku i fakt dołączenia wniosku lekarskiego. Zatem, aby powyżej określone ustawowe warunki zostały spełnione, należy przyjąć, że podstawą rozpatrzenia wniosku musi być ocena sytuacji społecznej wnioskodawcy i jego potrzeby w zakresie rozwijania umiejętności społecznych (art. 10 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2024 r. poz. 44) oraz § 5 ust. 11 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 listopada 2007 r. w sprawie turnusów rehabilitacyjnych (Dz. U. poz. 1694, z późn. zm.)).
7. Niewłaściwy wybór turnusu rehabilitacyjnego
Jak ma postąpić powiatowe centrum pomocy rodzinie, gdy osoba niepełnosprawna (wnioskodawca) lub organizator turnusu dowolnie wybierze turnus (ośrodek lub organizatora), nie kierując się rodzajem schorzeń lub dysfunkcji określonych w orzeczeniu (wniosku lekarskim)?
Przepisy prawa w zakresie turnusów rehabilitacyjnych, dotyczące konieczności spełniania przez ośrodki i organizatorów określonych warunków, służyć mają przede wszystkim prawidłowej realizacji turnusów rehabilitacyjnych oraz zapewnieniu osobom niepełnosprawnym odpowiednich warunków pobytu, dostosowanych do rodzaju i stopnia ich niepełnosprawności. Zatem wybór turnusu (ośrodka i organizatora) nie może być przypadkowy i musi być zgodny z tymi przepisami. Zaś rolą PCPR jest sprawdzenie, czy spełnione są warunki określone w w/w przepisach. W przypadku dokonania przez osobę niepełnosprawną wyboru niezgodnego z tymi przepisami, PCPR powinien niezwłocznie poinformować wnioskodawcę o konieczności zmiany wyboru turnusu oraz o tym, że w przypadku niedokonania zmiany tego wyboru przyznane dofinansowanie nie zostanie przekazane organizatorowi. Jednocześnie PCPR musi pamiętać, że środki Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, którymi dysponuje, są środkami publicznymi i PCPR odpowiada za ich wydatkowanie. Zatem opinia organizatora lub wnioskodawcy dotycząca dokonanego wyboru (w sytuacji, gdy wybór ten jest niezgodny z obowiązującymi przepisami prawa) nie stanowi wystarczającej podstawy do przekazania środków PFRON.
8. W jaki sposób pracownik socjalny lub specjalista do spraw społecznych ma dokonywać oceny sytuacji społecznej wnioskodawcy i jej potrzeb w zakresie rozwijania umiejętności społecznych?
Uczestnictwo osób niepełnosprawnych w turnusach rehabilitacyjnych jest jedną z form rehabilitacji społecznej, a nie tylko wypoczynkiem, czy leczeniem. Zatem dofinansowanie ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych – przy znacząco większej liczbie osób niepełnosprawnych zainteresowanych uczestniczeniem w turnusach – powinno być przyznawane osobom niepełnosprawnym, które mają największe potrzeby w tym zakresie. Ocena dokonana przez pracownika socjalnego lub innego specjalistę do spraw społecznych, powinna być przeprowadzona zgodnie z rozporządzeniem w sprawie turnusów rehabilitacyjnych, na podstawie co najmniej informacji zawartych w kopii orzeczenia o niepełnosprawności, we wniosku o dofinansowanie (…) i we wniosku lekarza (…), w których znajdują się podstawowe informacje o stopniu i rodzaju niepełnosprawności wnioskodawcy, jego wieku, liczbie osób w gospodarstwie domowym, sytuacji zawodowej (osoba pracująca (niepracująca) w zpch), sytuacji zdrowotnej wnioskodawcy, oraz na podstawie innych dodatkowych informacji, będących w posiadaniu PCPR. Na podstawie analizy tych podstawowych informacji w/w specjalista (legitymujący się odpowiednim wykształceniem i profesjonalną wiedzą), dokonuje oceny sytuacji społecznej wnioskodawcy i ocenia jego potrzeby w zakresie rozwijania umiejętności społecznych.
9. Czy osoba niepełnosprawna, której wniosek o dofinansowanie uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym został rozpatrzony negatywnie może ponownie ubiegać się o takie dofinansowanie?
W przypadku negatywnego rozpatrzenia wniosku o dofinansowanie ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, istnieje możliwość ponownego, w tym samym roku kalendarzowym, ubiegania się osoby niepełnosprawnej o takie dofinansowanie. Podstawą ubiegania się o dofinansowanie uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym jest złożony przez zainteresowanego nowy wniosek. Wnioski złożone wcześniej i już rozpatrzone nie mogą być ponownie rozpatrywane. Należy przy tym pamiętać, że zmianie mogła ulec wysokość przeciętnego wynagrodzenia niezbędna do ustalenia, czy wnioskodawca spełnia kryterium dochodowe, oraz jego sytuacja.
10. Czy osoba niepełnosprawna, która otrzymała dofinansowanie ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym może pełnić rolę opiekuna na innym turnusie?
Czy osoba niepełnosprawna, która otrzymała dofinansowanie ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym może pełnić rolę opiekuna na innym turnusie? Czy jej pobyt jako opiekuna może zostać dofinansowany ze środków PFRON?
Nie ma żadnych przeszkód formalno – prawnych, aby osoba niepełnosprawna pełniła rolę opiekuna na turnusie rehabilitacyjnym, dofinansowanym ze środków PFRON w sytuacji, gdy sama przebywała na innym turnusie jako uczestnik i sama skorzystała z takiego dofinansowania. Opiekun, niezależnie czy jest osobą niepełnosprawną, czy pełnosprawną, musi jednak spełnić warunki określone w § 4 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 listopada 2007 r. w sprawie turnusów rehabilitacyjnych, tzn:
- nie może pełnić funkcji członka kadry na danym turnusie,
- nie może być osobą niepełnosprawną wymagającą opieki innej osoby,
- ukończyć 18 lat lub
- ukończyć 16 lat i wspólnie zamieszkiwać z osobą niepełnosprawną.
Warunek pierwszy dotyczy sytuacji, w której osoba, która podjęła się roli opiekuna konkretnej osoby niepełnosprawnej, wymagającej wsparcia w codziennych czynnościach, nie może jednocześnie pełnić innej roli np. wychowawcy, kierownika turnusu, pielęgniarki. Rola opiekuna wymaga bowiem stałej jego obecności przy osobie niepełnosprawnej, a to wyklucza wykonywanie innych zajęć.
Warunek drugi ma na celu uniknięcie sytuacji, gdy jedna osoba niepełnosprawna wymagająca opieki, podejmuje się pełnienia roli opiekuna innej osoby, również wymagającej opieki. Do osób wymagających opieki zalicza się osoby posiadające orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności lub równoważne. Zgodnie bowiem z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2024 r. poz. 44) do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.
11. Czy oświadczenie organizatora turnusu może być przesłane do powiatowego centrum pomocy rodzinie faksem lub w formie elektronicznej?
Oświadczenie organizatora turnusu może być przesłane w formie elektronicznej, jednakże muszą być zachowane warunki, o których mowa w art. 781 Kodeksu cywilnego. Jeżeli dokumenty przekazywane do PCPR spełniają ten warunek, nic nie stoi na przeszkodzie, aby oświadczenia organizatorów turnusów rehabilitacyjnych miały taką formę. Oświadczenia nie zawierające podpisu elektronicznego lub przesłane faksem nie spełniają wymagań określonych w art. 78 i 781 Kodeksu cywilnego i nie stanowią wystarczającej podstawy do przekazania organizatorowi środków PFRON, w postaci dofinansowania uczestnictwa osoby niepełnosprawnej w turnusie rehabilitacyjnym.
12. Jakie osoby w pierwszej kolejności mają pierwszeństwo w uzyskaniu dofinansowania uczestnictwa w turnusach rehabilitacyjnych ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych?
Zasady ustalania pierwszeństwa w uzyskaniu dofinansowania ze środków PFRON określone są w § 5 ust. 12 rozporządzenia w sprawie turnusów rehabilitacyjnych. Zgodnie z tym przepisem takie pierwszeństwo mają osoby niepełnosprawne:
- posiadające orzeczenia o zaliczeniu do znacznego stopnia niepełnosprawności,
- posiadające orzeczenia o zaliczeniu do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności,
- w wieku do 16 lat,
- w wieku do 24 lat uczące się i niepracujące bez względu na stopień niepełnosprawności.
Zatem pozostałe osoby niepełnosprawne, tj. posiadające orzeczenia o zaliczeniu do lekkiego stopnia niepełnosprawności, mogą otrzymać dofinansowanie ze środków PFRON jedynie w sytuacji, gdy powiatowe centrum pomocy rodzinie będzie dysponowało środkami pozwalającymi na dofinansowanie ich uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym.
13. Czy osoba niepełnosprawna musi skorzystać z pomocy opiekuna, jeżeli lekarz zalecił taką opiekę?
Od osoby niepełnosprawnej zależy czy będzie ubiegała się o dofinansowanie ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych pobytu opiekuna na turnusie rehabilitacyjnym. Informacja, dotycząca konieczności pobytu opiekuna, stanowi dla powiatowego centrum pomocy rodzinie podstawę do rozpatrywania wniosku o przyznanie takiego dofinansowania. Natomiast, jeżeli osoba niepełnosprawna nie występuje o dofinansowanie pobytu opiekuna na turnusie rehabilitacyjnym (pomimo wskazania lekarskiego) i informuje PCPR, że nie wymaga pomocy osoby drugiej, PCPR w razie wątpliwości powinien wystąpić o wyjaśnienia do wnioskodawcy lub lekarza, który stwierdził konieczność pobytu opiekuna. Istotne jest bowiem ustalenie okoliczności stwierdzenia takiej konieczności, w kontekście możliwości samodzielnego uczestniczenia osoby niepełnosprawnej w zajęciach przewidzianych w programie wybranego przez nią turnusu. Jednocześnie należy wyjaśnić, że osoba niepełnosprawna nie ma obowiązku ubiegania się o dofinansowanie pobytu opiekuna na turnusie rehabilitacyjnym.
14. Kogo zalicza się do specjalistów do spraw społecznych?
Według rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 sierpnia 2014 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz. U. z 2018 r. poz. 227) do specjalistów do spraw społecznych zalicza się m. in.:
- kuratora sądowego,
- mediatora,
- specjalistę poradnictwa psychospołecznego i rodzinnego,
- specjalistę pracy socjalnej,
- specjalistę resocjalizacji,
- wychowawcę w jednostkach penitencjarnych,
- mediatora sądowego,
- koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej,
- specjalistę do spraw adopcji,
- specjalistę komunikacji społecznej,
- pozostałych specjalistów do spraw społecznych.
Kwalifikacje niezbędne do wykonywania w/w zawodów i specjalności określają odrębne przepisy.
15. Termin przekazania środków przez Powiatwe Centrum Pomocy Rodzinie
W jakim terminie powiatowe centrum pomocy rodzinie ma przekazać środki organizatorowi, jeżeli turnus wybrany przez osobę niepełnosprawną odbędzie się za kilka miesięcy (np. pod koniec roku) od dnia przedstawienia informacji o wyborze turnusu?
Zgodnie z § 8 ust. 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 listopada 2007 r. w sprawie turnusów rehabilitacyjnych przekazanie dofinansowania organizatorowi następuje w terminie 7 dni od dnia otrzymania oświadczenia organizatora potwierdzającego możliwość uczestniczenia danej osoby niepełnosprawnej i ew. pobytu jej opiekuna na wybranym turnusie rehabilitacyjnym. Przekazanie tego dofinansowania nie może nastąpić jednak później niż na 7 dni przed dniem rozpoczęcia turnusu. Należy w tym miejscu wyjaśnić, że zachowanie pierwszego terminu dotyczy także sytuacji, gdy osoba niepełnosprawna np. na początku roku wybrała turnus, który odbędzie się pod koniec danego roku. Zatem zachowanie tych warunków jest niezależne od terminu realizacji turnusu.
16. Jaki turnus można określić mianem „niestacjonarny”?
Zgodnie z definicją słownikową termin „niestacjonarny” oznacza „nie związany bezpośrednio z miejscem znajdowania się czegoś”. Zatem turnus niestacjonarny nie może być realizowany w jednym miejscu. Turnusami niestacjonarnymi będą np. turnusy wędrowne lub spływy kajakowe. Turnusem niestacjonarnym nie będzie natomiast turnus, który ma bazę w jednym miejscu, a program turnusu realizowany jest w różnych miejscach, np. w postaci całodniowych wycieczek.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, turnusy mogą być organizowane także w formie niestacjonarnej, przy czym organizowane są wyłącznie na terenie kraju, a czas ich trwania wynosi co najmniej 14 dni. Grupa turnusowa musi być zorganizowana i liczyć nie mniej niż 20 uczestników. Warunki i zasady organizowania turnusów stacjonarnych i niestacjonarnych są takie same. Turnusy niestacjonarne mogą odbywać się poza ośrodkami, które uzyskały wpis do rejestru ośrodków prowadzonego przez wojewodę, jednak muszą być spełnione wszystkie warunki określone dla organizatora w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych i w rozporządzeniu w sprawie turnusów rehabilitacyjnych. Organizator opracowując program turnusu niestacjonarnego musi zadbać o zapewnienie warunków (w tym bazy żywieniowej i noclegowej oraz do realizacji zajęć wynikających z programu turnusu), gwarantujących prawidłową realizację programu turnusu i bezpieczeństwo osób niepełnosprawnych uczestniczących w turnusie. Czas zajęć zorganizowanych i specjalistycznych na turnusie niestacjonarnym jest taki sam, jak czas zajęć na turnusie stacjonarnym (§ 12 ust. 1 pkt 3 i 4 rozporządzenia (…). W przypadku organizowania turnusu niestacjonarnego organizator musi zapewnić także odpowiednie warunki (w tym bazę) do realizacji zajęć wypoczynkowych. Organizator jest obowiązany do zapewnienia osobom niepełnosprawnym (także na turnusie niestacjonarnym) stałej opieki pielęgniarskiej, korzystania z opieki lekarskiej podczas turnusu oraz do zapewnienia badania lekarskiego na początku turnusu i w razie potrzeby także na końcu turnusu, którego program przewiduje zabiegi fizjoterapeutyczne (art. 10c ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2024 r. poz. 44 oraz rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 listopada 2007 r. w sprawie turnusów rehabilitacyjnych (Dz. U. poz. 1694,z późn. zm.).
17. Czy osoba niepełnosprawna może wybrać turnus, który będzie odbywał się w miejscowości, w której ona zamieszkuje?
Przepisy obowiązujące w zakresie turnusów rehabilitacyjnych pozostawiają osobie niepełnosprawnej wybór miejsca (ośrodka) i podmiotu organizującego (organizatora) turnus. Jednocześnie przepisy te nie określają, że turnusy rehabilitacyjne muszą odbywać się wyłącznie poza miejscem zamieszkania uczestnika turnusu. Zatem, jeżeli organizator i ośrodek spełniają wszystkie warunki określone w powyżej przywołanych przepisach, a program turnusu przewiduje realizację celów turnusu rehabilitacyjnego określonych w tych przepisach, osoba niepełnosprawna może wybrać ośrodek znajdujący się w miejscowości, w której zamieszkuje. Ze względu na realizację celów określonych w przepisach, o których mowa wyżej, nie jest możliwe, żeby osoba niepełnosprawna uczestniczyła jedynie w zorganizowanych zajęciach turnusu bez zakwaterowania.
18. W jaki sposób osoba niepełnosprawna ma dokonywać wyboru ośrodka i organizatora turnusu rehabilitacyjnego? W jaki sposób powiatowe centrum pomocy rodzinie ma weryfikować wybór ośrodka i organizatora dokonany przez osobę niepełnosprawną?
Podstawą do wyboru przez osobę niepełnosprawną ośrodka i organizatora turnusu oraz weryfikacji przez powiatowe centrum pomocy rodzinie wyboru dokonanego przez osobę niepełnosprawną, są przede wszystkim te dysfunkcje lub schorzenia, z powodu których dana osoba została uznana za niepełnosprawną (a zatem najważniejsze są informacje zawarte w orzeczeniu o niepełnosprawności), a w drugiej kolejności – informacje o dysfunkcjach lub schorzeniach określone we wniosku lekarskim. Przy czym nie oznacza to, że można dowolnie dobierać schorzenia lub dysfunkcje w zależności od tego, co jest łatwiejsze, dogodniejsze. Informacje zawarte we wniosku lekarskim są przydatne wtedy, gdy orzeczenie nie zawiera danych o rodzaju schorzenia lub dysfunkcji a także w sytuacji, gdy orzeczenie zostało wydane kilka lat wcześniej, a stan zdrowia danej osoby uległ zmianie. Jest to ważne zwłaszcza wtedy, gdy u danej osoby pojawiły się np. schorzenia/ dysfunkcje mające wpływ na jej funkcjonowanie w środowisku zewnętrznym, tj. dysfunkcja narządu ruchu, wzroku, słuchu. Należy bowiem pamiętać, że w przypadku tych dysfunkcji ośrodek musi spełnić określone, bardzo szczegółowe warunki. Zatem przy dokonywaniu wyboru (oraz weryfikacji tego wyboru) najistotniejsze jest ustalenie, która z dysfunkcji (lub schorzeń) ma istotny wpływ na funkcjonowanie tej osoby w środowisku zewnętrznym, a w następnej kolejności – ustalenie, z powodu których dysfunkcji (schorzeń) dana osoba wymaga rehabilitacji. Dlatego też nie ma potrzeby, aby przy wyborze ośrodka i organizatora pod uwagę brane były wszystkie dysfunkcje (schorzenia) wymienione w orzeczeniu o niepełnosprawności i wniosku lekarskim. Przy weryfikacji wyborów turnusów (ośrodków i organizatorów) dokonanych przez wnioskodawców, należy brać pod uwagę rodzaje dysfunkcji i schorzeń wymienione w § 2 ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 listopada 2007 r. w sprawie turnusów rehabilitacyjnych (Dz. U. poz. 1694, z późn. zm.), tj.:
- dysfunkcja narządu ruchu, z wyłączeniem osób poruszających się na wózkach inwalidzkich,
- dysfunkcja narządu ruchu – osoby poruszające się na wózkach inwalidzkich,
- dysfunkcja narządu słuchu,
- dysfunkcja narządu wzroku,
- upośledzenie umysłowe,
- choroba psychiczna,
- padaczka,
- schorzenia układu krążenia.
Jeżeli jakiegoś schorzenia lub dysfunkcji nie ma w katalogu określonym w powyżej przywołanym przepisie, to nie jest konieczne branie go pod uwagę przy wyborze turnusu przez osobę niepełnosprawną oraz przy weryfikacji przez PCPR tego wyboru turnusu. Zatem nie ma potrzeby i uzasadnienia, aby przy wyborze ośrodka i organizatora w przypadku tzw. schorzeń sprzężonych brać pod uwagę inne, niż wymienione wyżej schorzenia lub dysfunkcje określone np. we wniosku lekarza.
19. Wybór zasady dofinansowania w razie niedoboru środków w PFRON
Czy powiatowe centrum pomocy rodzinie może zastosować równocześnie obie zasady określone w § 6 ust. 3 rozporządzenia w sprawie turnusów rehabilitacyjnych, tj. w przypadku znacznego niedoboru środków PFRON w danym roku w stosunku do istniejących potrzeb w zakresie dofinansowania uczestnictwa osób niepełnosprawnych w turnusach rehabilitacyjnych oraz pobytu ich opiekunów, obniżyć wysokość tego dofinansowania, nie więcej jednak niż o 20% kwot określonych w rozporządzeniu oraz przyjąć zasadę przyznawania dofinansowania tej samej dorosłej osobie niepełnosprawnej raz na dwa lata?
Obowiązujące przepisy umożliwiają PCPR wybór wyłącznie jednej z dwóch zasad pozwalających na przyznanie dofinansowania osobom niepełnosprawnym w przypadku znacznego niedoboru środków PFRON, a nie zastosowanie obu zasad jednocześnie. Tak więc PCPR nie może jednocześnie obniżyć wysokości dofinansowania i zarazem przyznawać to dofinansowanie co drugi rok tej samej dorosłej osobie niepełnosprawnej. Jednocześnie trzeba wyjaśnić, że osobą dorosłą jest osoba pełnoletnia, czyli taka, która ukończyła 18 lat. W przypadku osób w wieku 18-24 lata uczących się i niepracujących, dla których przewidziana jest wyższa wysokość dofinansowania, również należy stosować drugą z zasad, niezależnie od preferencji dotyczącej podwyższonego dofinansowania. Istotny jest bowiem wiek tych osób, a nie ich sytuacja zawodowa (§ 6 ust. 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 listopada 2007 r. w sprawie turnusów rehabilitacyjnych (Dz. U. poz. 1694, z późn. zm.)).
20. Czy w przypadku ubiegania się osoby niepełnosprawnej o dofinansowanie uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym powiatowe centrum pomocy rodzinie powinno przeprowadzić u wnioskodawcy wywiad środowiskowy?
Kwestia przeprowadzania wywiadów środowiskowych uregulowana jest w art. 107 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. 2023 r. poz. 901, z późn. zm.), która wyraźnie określa sytuacje, w których przeprowadza się rodzinny wywiad środowiskowy. Do takich sytuacji nie należy ubieganie się osoby niepełnosprawnej o środki Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Należy przy tym zwrócić uwagę, że ani ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2024 r., poz. 44), ani rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 listopada 2007 r. w sprawie turnusów rehabilitacyjnych (Dz. U. poz.1694, z późn. zm.), nie nakładają takiego obowiązku przy rozpatrywaniu wniosków. Zatem nie ma żadnych podstaw prawnych do przeprowadzania wywiadów środowiskowych, w celu rozpatrzenia wniosków o dofinansowanie uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym.