1. Czy pracodawca ma obowiązek upubliczniania informacji dotyczących wydatkowania środków z zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (zfron)?
Ani ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 14, poz. 92, z późn. zm.), ani też rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2007 r. w sprawie zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2007 r. Nr 245, poz. 1810, z późn. zm.) nie zobowiązują pracodawcy do upubliczniania informacji dotyczących wydatkowania środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych.
Ogólne informacje o sposobie, formie i wysokości pomocy świadczonej niepełnosprawnym pracownikom ze środków zfron, powinny zostać zawarte w regulaminie wykorzystania środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych.
Zgodnie z art. 33 ust. 9 ustawy o rehabilitacji (…) ustalenie tego regulaminu należy do obowiązków pracodawcy, który jest dysponentem środków zfron. Projekt regulaminu zfron podlega uzgodnieniu z osobami zapewniającymi doraźną i specjalistyczną opiekę medyczną, poradnictwo i usługi rehabilitacyjne na rzecz niepełnosprawnych pracowników zakładu pracy chronionej oraz z działającymi w zakładzie związkami zawodowymi lub w razie ich braku, z przedstawicielami wybranymi przez niepełnosprawnych pracowników. Regulamin wykorzystania środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych, zgodnie z § 5 ust. 4 rozporządzenia w sprawie zakładowego funduszu (…) niezwłocznie po jego ustaleniu powinien zostać podany do wiadomości pracowników zakładu pracy chronionej, przez ogłoszenie w miejscu ogólnie dostępnym.
Nie ma więc przeszkód, aby w regulaminie zfron udostępnić informacje o wydatkowaniu środków funduszu. Należy jednak mieć na uwadze, że informacje dotyczące konkretnych osób są informacjami wrażliwymi, w związku z tym, osoby wnioskujące o pomoc musiałyby wyrazić zgodę na przetwarzanie danych osobowych (zgodnie z ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (t. j. Dz. U. z 2002 r. Nr 101. poz. 926).
2. Kto może kontrolować zakładowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych (zfron)?
Uprawnienia kontrolne w zakresie wydatkowania środków zakładowego funduszu rehabilitacji zostały przyznane, na mocy art. 33 ust. 6 ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 14, poz. 92, z późn. zm.), właściwym terenowo urzędom skarbowym.
W przypadku nieprawidłowego przeznaczenia środków zfron, pracodawca jest zobowiązany do dokonania zwrotu 100% kwoty nieprawidłowo wydatkowanych środków na fundusz rehabilitacji oraz wpłaty 30% tych środków na PFRON w terminie do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiło ujawnienie nieprawidłowego przeznaczenia środków zfron. Pracodawca jest obciążony tą sankcją również wówczas, gdy nie dotrzyma terminu wpłaty środków zfron na konto tego funduszu.
Uprawnienia kontrolne w zakresie wydatkowania środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych ma również Najwyższa Izba Kontroli, która może kontrolować działalność jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych (przedsiębiorców) w zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki państwowe lub komunalne oraz wywiązują się ze zobowiązań finansowych na rzecz państwa, w szczególności w zakresie w jakim udzielają lub korzystają z pomocy publicznej podlegającej monitorowaniu, w rozumieniu odrębnych przepisów (zgodnie z art. 2 ust. 3 pkt 5a ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli (t. j. Dz. U. z 2007 r. Nr 231, poz. 1701, z późn. zm.).
3. Czy spółka jawna dokonując przekształcenia na podstawie Kodeksu spółek handlowych zachowuje status zakładu pracy chronionej?
Zgodnie z art. 28 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 14, poz. 92, z późn. zm.) pracodawca uzyskuje status pracodawcy prowadzącego zakład pracy chronionej po spełnieniu przesłanek określonych w tym przepisem. Natomiast zgodnie z art. 3 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t. j. Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.), pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracowników.
Z powyższych przepisów wynika, że podmiotem prawnym, któremu przyznaje się status jest określony pracodawca (czyli podmiot występujący w przewidzianej prawem formach organizacyjno-prawnych np. spółdzielnia, spółka, fundacja, jak też osoby fizyczne), mający zdolność zatrudniania pracowników, o ile spełnia on określone cytowanym przepisem art. 28 ustawy o rehabilitacji (…) warunki.
W omawianym przypadku, podmiotem, któremu przyznano status pracodawcy prowadzącego zakład pracy chronionej jest spółka jawna. Przepisy Kodeksu spółek handlowych umożliwiają każdej spółce handlowej (bez względu na to czy jest to spółka kapitałowa czy osobowa) dokonanie zmiany nazwy, siedziby, czy przekształcenia się w inną spółkę, bez względu na jej wspólników. Przekształcenie dokonane na podstawie art. 551 K.s.h. nie ma wpływu na posiadanie statusu zakładu pracy chronionej, albowiem zgodnie z art. 553 K.s.h. spółce przekształconej przysługują wszelkie prawa i obowiązki spółki przekształcanej.
Wskazać należy, że przepis art. 553 K.s.h. znajduje zastosowanie jedynie do przekształceń właściwych, tj. do przypadków zmiany formy organizacyjno-prawnej spółki przystępującej do przekształcenia, przy jednoczesnym zachowaniu tożsamości podmiotu przekształconego i przekształcanego. Przy czym, w przypadku zmiany polegającej na zmianie składu osobowego spółki jawnej (poszerzenia składu o nowych wspólników), w świetle orzecznictwa po spełnieniu warunku niezmienności dwóch wspólników z pierwotnego składu, uznaje się ciągłość podmiotu gospodarczego.
Oznacza to, że pracodawca dokonujący przekształcenia na podstawie przepisów K.s.h., zobowiązany jest jedynie – na podstawie art. 30 ust. 4 ustawy o rehabilitacji (…) poinformować wojewodę o zmianie formy prawnej i wystąpić z wnioskiem o jej uwzględnienie w decyzji przyznającej status zakładu pracy chronionej.
4. Czy ze środków zakładowego funduszu można sfinansować raty pożyczki osoby niepełnosprawnej na zakup samochodu?
Na podstawie § 2 ust. 1 pkt 11 lit. c rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2007 r. w sprawie zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2007 r. Nr 245, poz. 1810, z późn. zm.), środki zakładowego funduszu rehabilitacji przeznaczane są na pomoc indywidualną na zakup i naprawę indywidualnego sprzętu rehabilitacyjnego, wyrobów medycznych w tym przedmiotów ortopedycznych oraz środków pomocniczych, urządzeń i narzędzi technicznych oraz środków transportu niezbędnych w rehabilitacji oraz ułatwiających wykonywanie czynności życiowych.
Przy określonych rodzajach schorzeń wiele urządzeń powszechnego użytku oraz środków transportu np. samochód, jest niezbędnych w rehabilitacji oraz ułatwia wykonywanie czynności życiowych.
Właściwym do stwierdzenia czy dany sprzęt lub urządzenia gospodarstwa domowego są niezbędne w rehabilitacji lub ułatwiają wykonywanie czynności życiowych powinien być lekarz specjalizujący się w danym typie schorzenia.
Jeżeli zatem uzna się, że jest niezbędne zakupienie osobie niepełnosprawnej samochodu, a zakup taki na podstawie ww. przepisu przewiduje zakładowy regulamin wykorzystania środków, to nie ma przeszkód prawnych, aby ze środków funduszu rehabilitacji zostały sfinansowane raty pożyczki na zakup samochodu.
5. Jakie przesłanki musi spełnić zakład pracy chronionej, aby być zwolnionym z podatku rolnego?
Przepis art. 31 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 14, poz. 92, z późn. zm.) zwalnia prowadzącego zakład pracy chronionej z podatku rolnego, przy czym odsyła do zasad określonych w przepisach odrębnych.
Takim przepisem odrębnym jest w m.in. przepis art. 12 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (Dz. U. z 2006 r. Nr 136, poz. 969 z późn. zm.) wedle którego zwolnienie z podatku rolnego prowadzących zakłady pracy chronionej lub zakłady aktywności zawodowej dotyczy gruntów zgłoszonych wojewodzie, jeżeli zgłoszenie zostało potwierdzone decyzją w sprawie przyznania statusu zakładu pracy chronionej lub zakładu aktywności zawodowej albo zaświadczeniem – zajętych na prowadzenie tego zakładu, z wyjątkiem gruntów znajdujących się w posiadaniu zależnym podmiotów nie będących prowadzącymi zakłady pracy chronionej lub zakłady aktywności zawodowej.
Zatem przesłanką do skorzystania ze zwolnienia z podatku rolnego przez prowadzącego zakład pracy chronionej jest zgłoszenie gruntów wojewodzie, jeżeli zostało potwierdzone w dwóch następujących formach: po pierwsze – poprzez ujęcie gruntu w decyzji przyznającej status, po drugie – poprzez wydanie przez wojewodę zaświadczenia o fakcie zgłoszenia mu danego gruntu.
6. Czy po dniu 1 lipca 2012 r. zakłady pracy chronionej nadal mogą zatrudniać pielęgniarkę na umowę o pracę w ramach zapewnienia doraźnej opieki zdrowotnej?
STANOWISKO BIURA PEŁNOMOCNIKA RZĄDU DO SPRAW OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH W SPRAWIE MOŻLIWOŚCI ZATRUDNIANIA NA UMOWĘ O PRACĘ PIELĘGNIARKI W ZAKŁADZIE PRACY CHRONIONEJ W RAMACH ZAPEWNIENIA DORAŹNEJ OPIEKI MEDYCZNEJ
W art. 28 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721 ze zm.) nałożono na pracodawców posiadających status zakładu pracy chronionej, obowiązek zapewnienia doraźnej i specjalistycznej opieki medycznej, poradnictwa i usług rehabilitacyjnych.
W powołanym przepisie nie określono, w jaki sposób ma być zapewniona doraźna opieka medyczna, kładąc nacisk na faktyczne zapewnienie tej opieki i dając pracodawcy możliwość ustalenia takiej formy realizacji obowiązku zapewnienia doraźnej opieki medycznej, która byłaby adekwatna do specyficznych potrzeb zakładu pracy.
Dopuszczalne jest zatem zatrudnienie pielęgniarki w zakładzie pracy chronionej w ramach zapewnienia doraźnej opieki medycznej. Z punktu widzenia realizacji obowiązku określonego w art. 28 ust. 1 pkt 3 ustawy o rehabilitacji (…) nie jest istotne, na jakiej podstawie prawnej świadczy pracę pielęgniarka w zakładzie pracy chronionej – czy będzie to umowa o pracę, czy też w ramach działalności gospodarczej po wpisaniu do rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą, o którym mowa w art. 5 i 102 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz.U. Nr 112, poz. 654 ze zm.).
Należy przy tym zauważyć, że stosownie do art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 15 lipca 2011 r.
o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz.U. Nr 174, poz. 1039 ze zm.) pielęgniarka i położna mogą wykonywać zawód:
- w ramach umowy o pracę;
- w ramach stosunku służbowego;
- na podstawie umowy cywilnoprawnej;
- w ramach wolontariatu;
- w ramach praktyk zawodowych wymienionych w art. 5 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej.
W związku z powyższym, nieprowadzenie działalności gospodarczej w przedmiocie działalności leczniczej i niewpisanie się do rejestru, o którym mowa w ustawie o działalności leczniczej, nie wyłącza możliwości bycia zatrudnionym na umowę o pracę w zakładzie pracy chronionej.
Stanowisko Biura zostało potwierdzone przez Ministerstwo Zdrowia Departament Pielęgniarek i Położnych pismem z dnia 31 sierpnia 2012 (znak: MZ-PP-079-8165-1/RJ/12).
7. Czy naruszenie terminu 30 dni na uzyskanie zaświadczenia o pomocy de minimis na wydatki z zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych skutkuje odmową wydania takiego zaświadczenia przez właściwe podmioty?
Stosownie do § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2007 r. w sprawie zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 1300) pracodawca wydatkujący środki zgromadzone na zakładowym funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych zobowiązany jest do uzyskania zaświadczenia o pomocy de minimis w ciągu 30 dni od dokonania wydatku. Ze względu na fakt, że przywołane rozporządzenia, jak również ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późń. zm.) nie określają konsekwencji naruszenia terminu, Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych w swoich dotychczasowych wystąpieniach wskazywało na charakter instrukcyjny terminu tj. niepowodujący negatywnych konsekwencji dla pracodawców w razie jego niezachowania.
W związku z sygnalizowanym przez pracodawców odmawianiem przez właściwe organy wydawania zaświadczeń o pomocy de minimis z powodu naruszenia terminu określonego w § 9 ust. 2 ww. rozporządzenia, Biuro wystąpiło do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) z prośbą o zajęcie stanowiska w sprawie.
W piśmie z dnia 17 marca br. (znak: DDO-52-7(2)/14/RR) UOKiK jednoznacznie stwierdził, że przekroczenie przez wnioskodawcę wskazanego terminu powinno skutkować odmową wystawienia zaświadczenia potwierdzającego wartość i charakter udzielonej pomocy, jak również obowiązkiem zwrotu na konto zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (ZFRON) kwoty równoważnej wartości z niego pobranej w celu sfinansowania analizowanego zakupu, powiększonej o odsetki naliczone od dnia wypływu środków z konta. Zwrot ten powinien nastąpić ze środków bieżących właściciela konta ZFRON. Uzasadnieniem takiego stanowiska jest zapewnienie prawidłowego funkcjonowania systemu monitorowania pomocy publicznej udzielanej z ZFRON.
W związku z faktem, że UOKiK rekomenduje takie postępowanie podmiotom zobowiązanym do wystawiania zaświadczeń o pomocy de minimis, i jednocześnie sądy administracyjne rozpatrujące skargi na odmowę wydania zaświadczenia o pomocy de minimis coraz częściej uznają przekroczenie tego terminu za okoliczność uzasadniającą odmowę wydania takiego zaświadczenia, Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych chcąc uchronić pracodawców przed negatywnymi konsekwencjami niedotrzymania terminu do uzyskania zaświadczenia o pomocy de minimis informuje, że o wydanie zaświadczenia o pomocy de minimis należy wystąpić do właściwego organu w nieprzekraczalnym terminie 30 dni od dnia dokonania wydatku z ZFRON. Niedochowanie tego terminu skutkować będzie brakiem możliwości uzyskania zaświadczenia i koniecznością zwrotu nienależnej pomocy z odsetkami.